Đề bài: "Văn
học làm cho con người thêm phong phú, tạo khả năng cho con người lớn lên, hiểu
được con người nhiều hơn" (M.L.Kalinine). Qua nhận định trên, anh/chị có
suy nghĩ gì về chức năng của văn học và thiên chức của người nghệ sĩ? Hãy phân
tích một vài tác phẩm văn học Trung đại và Hiện đại của chương trình Ngữ văn 9
để làm rõ ý kiến của mình.
Thao tác
|
Nội dung
|
Giải thích
|
-
Văn học: Loại hình nghệ thuật ngôn từ, phản ánh hiện thực bằng cách sáng tạo
các hình tượng nghệ thuật, qua đó bày tỏ quan điểm, thái độ của người nghệ sĩ
với cuộc sống.
-
Lời nhận định của M. L. Kalinine đề cập đến những chức năng của văn học:
+
Làm cho con người thêm phong phú, tức làm nảy nở trong con người những tình
cảm mới, rèn dũa những tình cảm cũ; khơi dậy trong họ những nhận thức mới mẻ,
sâu sắc về cuộc đời, giúp họ có thêm những trải nghiệm cuộc sống.
+
“Tạo khả năng để con người lớn lên”: Sống tốt đẹp hơn, biết ứng xử một cách
nhân văn.
+
Hiểu được con người nhiều hơn: thấu hiểu bản chất của con người, qua đó thấu
hiểu chính bản thân mình.
|
Bàn luận
|
Khẳng
định tính đúng đắn của nhận định.
1. Bàn luận về chức năng của văn học
a. Vì sao nói “Văn học làm cho con
người thêm phong phú?”
-
Văn học là tấm gương phản ánh cuộc sống, là cuốn bách khoa toàn thư về cuộc
sống. Qua văn học, con người có được những hiểu biết sâu sắc hơn về tự
nhiên, về xã hội, về chính bản thân mình.
-
Mặt khác, văn học là “tiếng nói của tình cảm, là sự giãi bày và gửi gắm tâm
tư” (Lê Ngọc Trà), qua văn học, con người tìm thấy mình trong đó, cảm nhận
được những cung bậc tình cảm đa dạng trong thế giới nội tâm con người,
được giãi bày, được đồng cảm, được sẻ chia, được gợi ra những tình cảm chưa
có, được trui rèn những tình cảm sẵn có.
-
Hơn thế nữa, mỗi tác phẩm văn học là một cuộc trải nghiệm, là cơ hội để
ta du hành qua không gian và thời gian, vượt qua mọi bờ cõi và giới hạn, trải
nghiệm nhiều hơn, sống nhiều hơn qua những cuộc đời khác nhau, được nhìn cuộc
đời dưới nhiều lăng kính, được lắng nghe nhiều luồng tư tưởng, được đối thoại
với nhà văn è Giàu có, phong phú hơn về trải nghiệm sống.
b. Chính vì vậy, văn học “tạo khả năng
giúp con người lớn lên”
- Từ
những trải nghiệm đó, văn học giúp con người lớn lên về mặt nhân cách,
về mặt tâm hồn. Văn học, qua con đường tình cảm truyền đạt đến con người
những bài học đạo đức, nhân sinh, những bài học tác động vào con đường tình
cảm, trong quá trình chuyển từ giáo dục thành tự giáo dục è Văn học
trở thành “cuốn sách giáo khoa của cuộc sống”.
-
Thật vậy, tìm đến tác phẩm văn học, người đọc đâu chỉ mong chờ một vài giây
phút giải trí bâng quơ. Trang sách đóng lại, tác phẩm nghệ thuật mới mở ra,
“Cuộc đời là điểm khởi đầu và là điểm đi tới của văn chương”, mỗi tác phẩm
như một nấc thang nâng đỡ bước chân người đọc tách khỏi phần con để đi đến
phần người, tiệm cận các giá trị Chân Thiện Mỹ mà họ hằng ngưỡng vọng.
c. Hạt nhân của khả năng làm người đọc
phong phú về tâm hồn đó, giúp họ lớn lên, chính là hiểu biết về con người.
- Đối
tượng phản ánh của văn học chính là con người trong các mối quan hệ xã hội,
soi chiếu dưới lăng kinh thẩm mỹ. “Cuộc đời và nghệ thuật là hai vòng tròn
đồng tâm mà tâm điểm là con người” (Nguyễn Minh Châu), “Văn học là nhân học”
(Maxim Gorki). Văn học khơi sâu tìm hiểu những vẻ đẹp, những “hạt ngọc
ẩn giấu trong tâm hồn con người” (Nguyễn Minh Châu), văn học khám phá
những khát vọng muôn thuở của nhân loại, tìm lời giải đáp cho những trăn
trở có tính nhân bản: vấn đề sống – chết, vấn đề chiến tranh – hòa bình, vấn
đề ý nghĩa của cuộc sống…
-
Mục đích của quá trình ấy chính là để cho người đọc hiểu thêm về con
người – cũng là hiểu thêm về chính mình. Làm sao người đọc có thể có tâm hồn
phong phú, nếu họ không hiểu biết về con người? Làm sao họ có thể trưởng
thành, nếu không nhận ra những sự thật về con người, cũng là những sự thật về
chính bản thân mình? è Chỉ khi hiểu biết sâu sắc về con người, mỗi
cá nhân mới có thể trở thành một lực lượng vật chất tích cực, giúp văn học
thực hiện sứ mệnh cải tạo cuộc sống.
2. Bàn luận về thiên chức của nghệ sĩ
Văn
học có thiên chức lớn lao như vậy, nên người nghệ sĩ cũng phải có sự kết hợp
giữa cái tâm và cái tài:
+
Họ vừa là một nhà thám hiểm vừa là một nhà khoa học, dám can đảm vùi mình vào
giữa cơn sóng lớn của thời đại, nhìn thẳng vào hiện thực cuộc sống để mổ xẻ,
bóc tách và tìm ra được những hạt ngọt lấp lánh của cái đẹp và cái thật về
con người, qua đó giúp người đọc hiểu hơn về con người, để từ đó trưởng thành
hơn, tâm hồn phong phú hơn.
+
Họ phải là “người cho máu”, phải mở rộng tâm hồn ra đón nhận những vang vọng
của cuộc đời, những cung bậc tình cảm đa dạng, sâu kín của con người. Họ giúp
bạn đọc nhận ra những buồn vui yêu ghét, lời ca tụng hân hoan hay tiếng thét
khổ đau, giúp họ thấu cảm được những ước vọng tha thiết nhất của con người
thời đại mình…
+
Đồng thời, với tư cách là một con người sống trong thời đại, là một công dân
có trách nhiệm trước xã hội, dân tộc, lịch sử, nhà văn cũng cần biết đặt ra
những câu hỏi, và kiến giải một lối đi, một hướng phát triển cho lịch sử,
thời đại.
|
Chứng minh
|
Một
vài biểu hiện để chọn dẫn chứng
1. Văn học làm cho con người thêm
phong phú:
+
Văn học cung cấp cho con người tri thức về tự nhiên, xã hội.
+
Văn học tạo cho con người những tình cảm mới mẻ mà họ chưa có, rèn luyện cho
họ những tình cảm sẵn có.
+
Văn học giúp con người có thêm nhiều trả nghiệm sống thông qua việc nhập thân
vào nhân vật.
2. Qua đó, văn học giúp người đọc lớn
hơn.
+
Họ nhận ra được hiện thực cuộc sống để hình thành các phẩm chất tốt đẹp: đức
hy sinh, sống có lý tưởng, sống dâng hiến, sống vì cộng đồng, sự dũng cảm,
lòng căm ghét cái ác và sẵn sàng chiến đấu vì cái thiện…
3. Văn học giúp người đọc hiểu thêm về
con người
+
Vẻ đẹp của con người (trọng tâm là vẻ đẹp tâm hồn)
+
Bản chất của con người: khao khát sống, khao khát hòa bình, khao khát yêu
thương, mong muốn sống một cuộc đời có ý nghĩa…
|
Tổng hợp
|
-
Khẳng định lại tính đúng đắn của nhận định.
-
Để đạt được những điều tác giả nhận định nói, mỗi nhà văn còn cần một hình
thức nghệ thuật phù hợp và độc đáo để làm nên hình hài sắc vóc cho
tác phẩm văn học, giúp tác phẩm đến gần hơn với bạn đọc.
|