Làm thế nào để học sinh hứng khởi, chủ động và dễ dàng
tiếp thu kiến thức trong giờ Văn? Hoạt động khởi động chính là câu trả lời mà
thầy cô cần. Bài viết này sẽ chia sẻ những ghi chú ngắn gọn về việc thiết kế hoạt động khởi động trong giờ dạy
đọc hiểu văn bản văn học.
1. Tổ chức
hoạt động khởi động để làm gì?
Mục đích chính của việc tổ chức hoạt động khởi động
khi dạy đọc hiểu văn bản văn học đó là để kích hoạt kiến thức nền cho học sinh.
Điều này xuất phát từ hai lí do chủ yếu:
Thứ nhất, nhìn từ phía lí luận dạy học: Muốn giúp học
sinh hình thành kiến thức mới, ta phải khơi gợi từ những gì học sinh đã biết.
Theo lý thuyết vùng phát triển gần, việc dạy học chính là bắc giàn để học sinh
đi từ cái đã biết đến cái chưa biết.
Thứ hai, nhìn từ phía lí thuyết tiếp nhận: Quá trình
tiếp nhận văn học có tính chủ động sáng tạo, việc đọc, giải mã, chiếm lĩnh văn
bản phụ thuộc vào từng người đọc trên nhiều phương diện như hiểu biết, kinh
nghiệm sống, sở thích, ý thức hệ…
Do đó, khi thiết kế hoạt động khởi động, giáo viên
phải lưu ý đến việc kích hoạt kiến thức nền trước tiên. Các mục đích khác như
tạo hứng thú cho học sinh, tạo không khí hứng khởi cho lớp học, kết nối giáo
viên với học sinh… đều đặt sau và chỉ là hiệu quả phát sinh từ việc kích hoạt
kiến thức nền.
2. Hoạt động
khởi động có thể xoay quanh nội dung gì?
Một là những kiến thức ngữ văn học sinh cần có để có
thể đọc hiểu văn bản mới. Những kiến thức ấy có thể là: kiến thức về tác giả,
kiến thức về thể loại, kiến thức về trào lưu văn học, kiến thức về nhóm đề tài
văn học… Như vậy, giáo viên cần xem lại chương trình Ngữ văn để xem những kiến
thức nào học sinh đã học có liên quan và cần thiết để học bài mới.
Hai là những trải nghiệm thực tế mà học sinh cần có để
đọc hiểu văn bản mới. Ví dụ để đọc hiểu văn bản “Chữ người tử tù”, học sinh cần
có hiểu biết về nghệ thuật thư pháp, về văn hóa xin chữ thời trước. Để hiểu sâu
hơn văn bản “Bếp lửa”, cần khơi dậy ở học sinh trải nghiệm về sức mạnh của kỷ
niệm…
3. Có những
hình thức nào để tổ chức hoạt động khởi động?
Có nhiều hình thức hiệu quả để thầy cô tổ chức hoạt
động khởi động trong lớp học. Nhưng dù là hình thức nào, thời gian cho hoạt
động khởi động không được quá nhiều, để tránh gây sao nhãng cho học sinh.
Khoảng 5 đến 10 phút là phù hợp.
- Tổ chức
trò chơi: Một số trò chơi thú vị như
đoán ý đồng đội, chiếc nón kì diệu, ô số bí ẩn sẽ vô cùng hấp dẫn với học sinh.
Nên có phần thưởng nho nhỏ để chò trời thêm hứng khởi. Thầy cô cần lưu ý: Việc
tổ chức trò chơi phải gắn liền với việc chốt kiến thức để dẫn vào bài, nếu
không thì sẽ không đạt hiệu quả.
- Hoạt động
động não: Thầy cô có thể sử dụng
nhiều hình thức động não như là ghi nhanh, thảo luận nhóm đôi
(think-pair-share), động não bằng tờ giấy ghi chú… để học sinh tổng hợp các ý
tưởng liên quan đến kiến thức nền.
- Xem video
clip: Có thể cho học sinh xem những
clip liên quan đến nội dung bài học. Để việc xem clip được hiệu quả, nên đặt
những câu hỏi tìm thông tin trong clip trước khi cho học sinh xem. Ví dụ: Để
dạy “Chữ người từ tù”, có thể cho học sinh xem clip chương trình “Mỗi ngày một
cuốn sách” giới thiệu về tập “Vang bóng một thời”. Trước khi cho học sinh xem
clip, giáo viên có thể đặt câu hỏi yêu cầu học sinh nêu ra những nét đẹp văn
hóa trong tập truyện được nêu ra trong clip.
- Kể chuyện: Hoạt động kể chuyện có thể kết nối giáo viên với học
sinh, tạo hiệu ứng cảm xúc tích cực trong lớp học. Giáo viên có thể kể giai
thoại về nhà văn, hoặc những câu chuyện có ý nghĩa liên kết với chủ đề bài học.
- Hoạt động
trải nghiệm: Một số hoạt động trải
nghiệm sẽ giúp tăng tính trực quan, sinh động cho giờ học. Ví dụ khi dạy “Chữ
người tử tù”, giáo viên có thể mang tranh thư pháp vào cho các em xem.
- Hoạt động
chia sẻ: Chia sẻ về trải nghiệm bản
thân sẽ là một cách hay để giúp khơi dậy hiểu biết thực tế của học sinh về bài
học. Để khởi đầu hoạt động chia sẻ, giáo viên có thể chia sẻ câu chuyện của
chính mình. Đây là một cách “phá băng” để học sinh mở lòng để mạnh dạn nêu ý
kiến của bản thân.
Hy vọng những ghi chú ngắn gọn ở trên sẽ giúp thầy cô có được những hoạt động khởi động sinh động, hiệu quả. Chúc các thầy cô có được những giờ văn hạnh phúc.
Nguồn: thầy Trần Lê Duy