Đề bài: Nguyễn Đình
Thi từng quan niệm: “Tác phẩm nghệ thuật nào cũng xây dựng bằng những chất liệu mượn ở thực
tại. Nhưng nghệ sĩ không ghi lại cái đã có rồi mà còn muốn nói một điều gì mới
mẻ. Anh gửi vào tác phẩm một lá thư, một lời nhắn nhủ, anh muốn đem một phần
của mình góp vào đời sống chung quanh”.
(Trích Tiếng nói của văn nghệ, SGK Ngữ
văn 9,
Tập hai, NXB Giáo
dục, 2011, tr.12 -13).
Em
hiểu thế nào là điều mới mẻ, lời nhắn nhủ
trong quan niệm của Nguyễn Đình Thi? Qua bài thơ Ánh trăng, em hãy làm rõ điều mới mẻ và lời nhắn nhủ mà nhà thơ Nguyễn Duy muốn
góp vào đời sống.
DÀN Ý THAM KHẢO
- Yêu
cầu về kĩ năng
Hiểu đề, biết cách làm bài văn nghị luận văn
học. Bố cục rõ ràng, lập luận chặt chẽ. Hành văn trôi chảy. Văn viết có cảm
xúc. Không mắc lỗi diễn đạt, dùng từ, ngữ pháp, chính tả.
- Yêu
cầu về kiến thức
Học sinh có thể
trình bày theo nhiều cách khác nhau nhưng bài viết cần đáp ứng các yêu cầu sau:
I. Mở bài
- Văn học là tấm gương phản
ánh hiện thực qua lăng kính chủ quan của các tác giả. Cho nên đến với mỗi tác
phẩm văn học người đọc không chỉ thấy được bức tranh hiện thực mà còn thấy tâm
tư, tình cảm, thấy những điều nhà văn muốn nói, muốn gửi tới bạn đọc.
- Vì thế nhà văn Nguyễn
Đình Thi viết: “Tác phẩm…chung quanh”
Với nhận định này nhà văn muốn
khẳng định vai trò của chức năng giáo dục và cải tạo xã hội
của văn học nghệ thuật.
- Soi vào Ánh trăng của nhà thơ Nguyễn Duy ta thấy nhận định ấy thật
đúng.
II. Thân bài
1. Giải thích
- Điều mới mẻ: là cách cảm nhận và thể
hiện độc đáo của người nghệ sĩ về hiện thực đời sống.
-
Lời nhắn nhủ: Là tư tưởng, tình cảm,
thông điệp thẩm mỹ mà người nghệ sĩ muốn gửi đến bạn đọc thông qua tác phẩm nghệ thuật
của mình.
Thông
điệp ấy gắn với chức năng giáo dục và cải tạo xã hội của văn học nghệ thuật
2.
Phân tích, chứng minh: Điều mới mẻ và lời nhắn nhủ của Nguyễn Duy qua Ánh trăng (4,0 điểm)
- Giới thiệu khái quát về tác giả, tác phẩm (0,25
điểm)
+ Nguyễn Duy là nhà thơ
– chiến sĩ, gương mặt tiêu biểu trong lớp nhà thơ trẻ thời chống Mĩ cứu nước.
Ông cũng là cây bút có sức sáng tạo bền bỉ sau năm 1975.
+ Ánh trăng được viết năm 1978 tại
Thành phố Hồ Chí Minh. Bài thơ vừa mang đến điều
mới mẻ, vừa là lời nhắn nhủ sâu
sắc của Nguyễn Duy về thái độ sống của con người.
- Điều mới mẻ mà Nguyễn Duy thể hiện qua Ánh trăng (2,0 điểm)
Trăng là đề tài quen
thuộc của thơ ca xưa nay, nhưng Nguyễn Duy vẫn có những cảm nhận và cách thể
hiện riêng.
+ Bài thơ Ánh trăng mới mẻ ở nội dung:
Trăng được thể hiện như
là biểu tượng cho vẻ đẹp bình dị mà vĩnh hằng của thiên nhiên, theo nhân vật trữ
tình từ thời thơ ấu bình yên đến những ngày chiến tranh ở rừng. Vì thế, trăng
còn là biểu tượng của quá khứ gian khó mà tươi đẹp, của nghĩa tình thắm thiết,
đằm sâu với quê hương, đồng đội, bạn bè.
Trăng còn được Nguyễn
Duy đặt vào trong mối quan hệ đa chiều với nhân vật trữ tình: Nếu quá khứ trăng
là tri kỉ thì hiện tại trăng bị biến
thành người dưng. Từ tình huống Thình lình đèn điện tắt, nhà thơ phát
hiện thêm một vẻ đẹp khác đáng trân trọng của trăng: thuỷ chung, bao dung mà
nghiêm khắc, có khả năng thức tỉnh con người.
+ Bài thơ Ánh trăng mới mẻ ở nghệ thuật: Ngôn ngữ giản dị, mộc
mạc mà vẫn chứa chất triết lý sâu xa; hình ảnh thơ đa nghĩa, có tính biểu tượng
cao; kết hợp giữa chất tự sự với tính trữ tình; kết cấu bài thơ theo mạch thời
gian; tạo được tình huống bất ngờ; hầu như không sử dụng dấu chấm câu và chỉ
viết hoa chữ đầu tiên của mỗi khổ thơ...
- Lời nhắn nhủ của tác giả qua bài thơ (1,5 điểm):
+ Bài thơ có ý nghĩa như một lời cảnh tỉnh, lời nhắc
nhở chúng ta đừng quên đi những gì đẹp đẽ đã gắn bó với con người trong quá
khứ, cần phải sống tình nghĩa, thuỷ chung. Đạo lý “uống nước nhớ nguồn” đã được
gửi gắm kín đáo và tinh tế.
+ Trong cuộc sống, con người cũng cần những phút “giật mình”, nghĩa là trạng thái thức
tỉnh của lương tâm, soi lại bản thân để nhận ra sự thiếu sót, vị kỉ, chưa hoàn
thiện. Nếu không có những phút giật mình như thế, con người ta rất dễ đánh mất
chính mình, phản bội lại quá khứ ân tình, ân nghĩa.
3. Đánh giá (0,5 điểm)
- Chính những khám phá mới mẻ về nội dung nghệ
thuật, chính thông điệp giàu tính nhân văn đã làm nên sức sống của bài thơ và
phong cách nghệ thuật của nhà thơ Nguyễn Duy. Đó đồng thời là bản chất của sáng
tạo nghệ thuật, là yêu cầu đối với mỗi người nghệ sĩ (bài học về sáng tạo).
- Bài thơ không phải là một sản phẩm của triết lý khô
khan, lời nhắn nhủ phải được thể hiện với tính nghệ thuật mới có khả năng lay
động. Điều đó cũng đòi hỏi độc giả phải là người đồng sáng tạo để cảm nhận được
những thông điệp mà người nghệ sĩ muốn gửi tới (bài học về tiếp nhận).
III. Kết bài
- Khẳng định lại vấn đề
- Suy nghĩ của
bản thân